Koleksiyonlar

Târih-i Kitâb-ı Müstetâb Ahbâr-ı Aliyye der-Gazavât-ı Murtazaviyye

1057/1647

Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi (Emirgan, İstanbul, Türkiye)

Hz. Ali’nin doğumunu, Hz. Muhammed’in evinde büyümesini, Hz. Muhammed ile katıldığı savaşları ve Peygamber’in ölümünden sonraki kahramanlıkları ile ölümünü Farsça nesirle anlatan bu kitabı Safevi Şahı II. Abbas’ın (h. 1641-1666) isteği üzerine Muhammed Fasih 1057/1647-48 yılında yazmıştır (y. 2b). Eser üç yönden dar ve geniş pervazlarla çevrili, incecik dallar üzerinde sıralanan iri hatayiler, küçük çiçeklerle dolgulu, dikey dikdörtgen tasarımlı unvan tezhibiyle başlar (y. 1b). Bu sayfa ile karşısındaki yaprağın satır araları altınlıdır, sayfa kenarları iri saz yaprakları ve hatayilerle halkâr bezemelidir (y. 1b-2a). Altınlı iri saz yaprakları ile altın, kırmızı ve lacivert iri hatayiler kitabın son satırlarının alt kısmında kalan geniş alanda da yer alır (y. 250a). Yazmadaki 20 resim Hz. Ali’nin savaşlarını betimler. Bazılarında Hz. Muhammed, Ali’nin mücadelesini seyrederken resmedilmiştir. Hz. Muhammed’in ve Hz. Ali’nin yüzleri peçelidir; Peygamber’in, bazen de Hz. Ali’nin başı etrafında hale vardır. Bazı figürlerin yanına, üzerine isimleri yazılmıştır. Yaprak 28a, 43b, 136b’de olduğu gibi cepheden ya da yandan çizilen yüzlerde kimlik farklılıklar kuvvetlice belirtilmiştir. Bazı tasvirlerde olayın geçtiği manzara derinliklidir, ağaçlar gölgeli boyanarak boyut kazanmıştır (y. 37b). Resimlerin üslup özellikleri incelendiğinde, biri diğerine göre daha naif çalışan iki ayrı sanatçının elinden çıktıkları anlaşılmaktadır. Kitabın kestane rengi deri miklepsiz cildinin dış kapakları şemselidir, şemse içleri bulutlar, dallar ve çiçeklerle kalıpla bezenmiştir. Şemsenin iki salbeğinin içine kalıpla bir bukete oturmuş kuş yapılmıştır. Şemse ve salbek zemini altınlanmıştır. Vişneçürüğü rengi deriden iç kapakların ortasına içi iri hatayiler, saz yaprakları, ince dallarla dolu, kenarları dilimli oval bir şemse yerleştirilmiştir; şemsenin üst ve alt iki ucunda iri birer hatayi, onların da ucunda içi hatayili birer salbek vardır. Fırçayla yapılan bu bezemeler altınla boyanmıştır. Cilt muhtemelen özgündür. Kitabın 1a yaprağında üstte 14 satır halinde talik hatla ustuhûdus [karabaş otu] şurubunun reçetesi; ortada iki satırlık talik hatla Nûr Çeşm Han’ın 1252/1836’da doğduğunu belirten satırlar, daha altta 1057/1647-48 yılında Şah II. Abbas’ın saltanatı döneminde Ahbâr-ı Aliyye der-Gazavât-ı Mürtezâviyye isimli kitabın telif edildiğine dair not vardır. Ayrıca son yaprağa Hasib isimli kişinin çelenk biçimli ve 1132/1913-14 tarihli mührü iki kere basılmıştır (y. 250a).

Kitabın tarihi ve yapıldığı yer belirtilmemiştir. 1a yaprağındaki 1252/1836 tarihi, kitabın 1836’dan önceki bir tarihte hazırlandığını gösterir. Deri cildinin dış kapaklarının ve 1b-2a sayfasının tezhip tasarımı, motif dağarcığı, altının ve lacivert rengin matlığı 18. yüzyılda İran’da hazırlanmış kitaplarla karşılaştırıldığında, bu eserin de aynı dönemde Isfahan veya Şiraz’da hazırlanmış olabileceği düşünülür. Kitabın tasvirlerinin de cildi ve tezhibi gibi Kaçar dönemi (1779-1924) öncesinde İran’da aynı nakkaşhaneden çıktığı söylenebilir.

Detaylar

Koleksiyon
Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonu
Başlık
Târih-i Kitâb-ı Müstetâb Ahbâr-ı Aliyye der-Gazavât-ı Murtazaviyye
Tarih
1057/1647
Boyutlar
30,9 x 19,2 cm
Malzemeler
Âharlı kâğıt üzerine siyah mürekkep, renkli boyalar ve altın
Bulunduğu Yer
Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi (Emirgan, İstanbul, Türkiye)
Obje Numarası
190-0048-MF
Telif Hakkı
© Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi

Kategoriler

Konu

Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonu

Format

Âharlı kâğıt üzerine siyah mürekkep, renkli boyalar ve altın

Tarih / Dönem

1057/1647

Coğrafi Konum

İstanbul, Türkiye