“Sergi içinde bir sergi” olan bu bölüm, Şehzadenin Sıra Dışı Dünyası: Abdülmecid Efendi sergisinin çıkış noktasını oluşturuyor. Abdülmecid Efendi’nin Sakıp Sabancı Müzesi Koleksiyonu’nda bulunan altı tablosu, müzenin konservasyon laboratuvarında tıpkı 2018 yılında sanatseverlere sunulan Görünenin Ötesinde Osman Hamdi Bey projesinde yapıldığı gibi pek çok uzmanın katıldığı ve modern konservasyon tekniklerinin kullanıldığı bir araştırmanın konusu oldu. Atlı Köşk’te halen sergilenen projeyle benzer bir metodoloji uygulandı. Amacımız, Abdülmecid Efendi’nin eserlerinin üretim süreçlerine dair bulgular ve gözle görünenin ötesindeki ayrıntıları keşfetmek, onun eserlerini büyüteç altına almaktı.
SSM Koleksiyonu’nda bulunan altı eserden dördü tuval üzerine yağlıboya, ikisi ise kâğıt üzerine pastel çalışma idi. Projenin ilk aşamasında Abdülmecid Efendi’nin çalışma tekniğinin ve tablolarının kondisyonlarının anlaşılması amacıyla X-ışını görüntüleme tekniği kullanılarak eserlerin filmleri çekildi. Bir sonraki adımda tablolardaki farklı unsurların kimyasal analizleri gerçekleştirildi. Sanatçının kullandığı malzemelerin yapısını, rengini, boya katmanlarını ve dokusunu incelemek üzere eserlerden alınan 25 mikrometrelik boya örnekleri, özelliklerinin korunması amacıyla epoksi içeren kapsüllere gömüldü. Her bir tablodan dört ila altı farklı bölgeden alınan mikro boya örnekleri, enerji dağılımlı X-ışını spektroskopisi eklentili taramalı electron mikroskobu (scanning electron microscope with energy-dispersive X-ray spectroscopy, SEM-EDS) tekniğiyle incelenerek içeriğindeki elementler tespit edildi. Raman spektroskopisi ile boyaların “parmak izi” grafikleri çıkarılarak, bunların hangi pigmentlerden oluştuğu bulundu. Abdülmecid Efendi’nin kâğıt üzerine pastel tekniğiyle yaptığı genç kız portrelerinin kâğıt liflerinden alınan örnekler Fourier dönüşümlü kızılötesi spektroskopisi (Fourier transform infrared spectroscopy - attenuated total reflectance, FTIR-ATR) ile analiz edilerek organik yapıları karşılaştırıldı. Optik mikroskop altında liflerin renkleri ve fiziksel özellikleri incelendi.
Araştırma sonucunda sanatçının kullandığı pigmentlerin türlerinin yanı sıra boya uygulama tekniğinde de gözle görülmeyen ayrıntılar ortaya çıkarıldı ve resme başlamadan önce tuval üzerinde yaptığı çalışmalarla ilgili bilgiler elde edildi. Projede aynı zamanda eserlerin kondisyonlarının iyi durumda olduğu tespit edildi ve gerekli önleyici konservasyon çalışmaları yapıldı. Bu araştırma, Abdülmecid Efendi’nin Sakıp Sabancı Müzesi Koleksiyonu’nda bulunan eserlerinin sanat tarihçileri tarafından yeniden değerlendirilmesi için de bir zemin oluşturdu.
