MANİFESTO

Agnes Denes: Hayatı ve Sanatı

Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi, Sabancı Holding'in ana sponsorluğu ve Çimsa'nın iletişim sponsorluğunda 13 Eylül 2022 - 30 Ekim 2023 arasında, 1960’lardan günümüze ekolojik sanatın öncülerinden Agnes Denes’in Yaşayan Piramit isimli mekâna özgü eserine ev sahipliği yapıyor. Dünyadaki varlığımızın bir metaforu olarak doğayla ilişkimizi canlandıran ve SSM bahçesinde yer alan Yaşayan Piramit isimli eserle birlikte Agnes Denes’in 1969'da kaleme aldığı Manifesto da sergileniyor.
 

İlk olarak 2015 yılında New York'taki Socrates Heykel Parkı'nda ve ardından 2017'de documenta 14 kapsamında Kassel'deki Nordstadtpark'ta inşa edilen, mekâna özgü bir eser olan Yaşayan Piramit, doğal yaşam döngüsüne sahip bir heykel olarak da değerlendirilebilir. 10-11 Eylül'de katılımcıların bitki ekim sürecine dahil olduğu piramit, binlerce tohum çimlere ve çiçeklere dönüşürken büyüyecek ve biçim değiştirecek. Sanatçının arzusu doğrultusunda bu sergi için özel olarak üretilen, mermer üzerine yazılı Manifesto ise bahçenin artık kalıcı bir parçası olarak daimi koleksiyonda yerini aldı.

Dört ton toprakla doldurulmuş ahşap basamaklı teraslardan oluşan piramit, gökyüzüne uzanan dokuz metrelik bir kavis çiziyor. Piramidin teraslarında, her bir cephesine düşen güneş ve gölge miktarına göre belirlenerek İstanbul’un kent florası içinden sanatçı ile birlikte seçilen, yaklaşık altı yüz türde, iki bin adet bitki ve çiçek var. Piramit bahçede sergilendiği sürece değişecek ve dönüşecek; bitkiler filizlenecek, çiçek açacak, bazıları tohuma kaçacak, bazıları ölecek. Doğanın, insan uygarlığının en ikonik biçimlerinden biri olan piramit ile etkileşime girerken geçirdiği organik gelişimi gözler önüne sermeyi amaçlayan Denes, "Piramitler matematiğe dayalıdır ve böylece bir tür kusursuzluğa erişirler, fakat aynı zamanda temsil ettikleri ve görselleştirdikleri tüm kusurları da içerirler" diyerek, insan-doğa etkileşimini neden yaşayan bir piramit ile anlatmak istediğinin ipuçlarını veriyor. Yaklaşık yarım yüzyıldır piramit formunu desenden heykele farklı mecralarda bir metafor olarak kullanan Denes, bu form aracılığıyla düşünsel kavrayışımızdaki toplumsal hiyerarşileri de sorguluyor.

Agnes Denes'in Yaşayan Piramit'i, çevre bilincini, korumayı ve sürdürülebilirliği teşvik eden öğrenme programlarıyla desteklenerek gerçek amacına ulaşmış olacak. Bu anlamda, yalnızca bitkilerden ibaret değil, onları ekmek için bir araya gelen topluluğun da projesi; bir tür kamusal sanat eseri. İnşaatı, ekimi ve bakımıyla da bir tür mikro toplum oluşturan sosyal bir yapı olarak da görülebilir. Denes, hemen bütün eserlerinde olduğu üzere, Yaşayan Piramit’in de katılıma öncelik veren boyutuyla, yerel ve küresel çevremizi korumaya yönelik etik bir sorumluluk duygusu uyandırmayı amaçlıyor. Sergiden sonra Sakıp Sabancı Müzesi, Denes'in tabiata duyarlı yaklaşımını sürdürmek amacıyla izleyicileri bitkileri sahiplenmeye davet edecek. Anıt, dağılıp yok olmak yerine, onu paylaşacak topluluğun sahiplendiği küçük parçalar üzerinden yaşamaya devam edecek. Denes'in Manifesto'su ise, bu eserin oluşturulması için bir araya gelen mikro topluluğu ve Yaşayan Piramit’i hatırlatmaya devam edecek.